Dit artikel is in bewerking omdat er nog regelmatig met ATLAS-210 & 210x geëxperimenteerd worden.

Omdat elke verandering of experiment hier weergegeven werd, is het artikel onoverzichtelijker geworden, vooral in het gedeelte over de eindversterker. Af en toe wordt gewerkt aan veranderingen van tekst, volgorde of schema's.

Is iets naar uw mening niet duidelijk genoeg, laat het dan weten, want dan wordt het een en ander aangepast.

Voor zover ik mij dat herinner waren de serie transceivers van ATLAS Radio, INC. de eersten die uitsluitend waren uitgerust met halfgeleiders en een output hadden van meer dan 50 W. Dat was in het begin van de zeventiger jaren iets bijzonders omdat andere fabrikanten nog drie buizen in de zender monteerden, een stuurbuis met twee eindbuizen!

In dit hoofdstuk worden informatie en aanbevelenswaardige veranderingen behandeld. Daarna volgen beschrijvingen van wat complexer modificaties. Alle Atlassen doen het goed als ze op de juiste wijze afgeregeld worden en de hier gepubliceerde wijzigingen zijn niet beslist noodzakelijk met uitzondering van het opnieuw solderen van de contacten in de VFO. Oordeel zelf wat u wel of niet wilt aanbrengen. Omdat op de originele printen de waarde van de componenten niet altijd overeenkomt met geleverde schema's, kunnen sommige modificaties in dit artikel niet meer nodig zijn voor uw apparaat. Bijna alle schema's heb ik met sPlan overgetekend, maar ter vergelijking staan de originele schema's erbij. De laatste werden met software zo goed mogelijk leesbaar gemaakt.

Ter informatie: in mijn meest gebruikte Atlas210x werden de volgende werkzaamheden verricht:

Een aantal schema's zijn door mij met sPlan overgetekend. De componenten werden op een andere en naar ik hoop overzichtelijker wijze neergezet dan op de originele schema's. De originele schema's werden zo goed mogelijk van vlekken en andere ongerechtigheden ontdaan.

Als het frequentiebereik buiten beschouwing wordt gelaten is een Atlas-210 een ouder ontwerp dan een Atlas-210x of Atlas-215x. In model 210 ontbreekt bij voorbeeld een SWR bescherming van de eindtrap en de schaal en S meter hebben een andere kleur en bereik. In nog oudere Atlas typen zit een andere VFO schakeling. De middenfrequentie is 5520 kHz maar er zijn ook sets geweest met een IF van 5645 kHz. Later werden schakelingen in detail gewijzigd of uitgebreid en afstembare in en uitgangskringen werden gedeeltelijk vervangen door vaste kringen met ringkernen. Aan genoemde kringen werden ook nog extra sperfilters toegevoegd. De ringkernen van de balansmixers waren gemonteerd op voetjes, de schaal liep van 0 tot 500 kHz in plaats van 0 tot 350 kHz, zo kregen de types de toevoeging "-x". Van de hier behandelde sets was de stabiliteit van de VFO's niet gelijk. Het Atlas-210x model was het beste en zo goed dat een stabilisator eigenlijk niet nodig was. De Atlas-210 staat qua stabiliteit op de tweede en de Atlas-215x op de derde plaats.

Hier volgt een waarschuwing [voor de scheepvaart: "Pas op! (Herman Finkers)], in de OFF stand staat er nog steeds de volle voedingsspanning op de eindtrap (PC-500) en print PC-100/120, alleen de rest van de transceiver wordt afgeschakeld. Denk daaraan als u bij voorbeeld experimenteert of "portable" werkt. Ook als u printen verwijderd of aanbrengt schakel dan een voeding volledig uit.

Als de schuifschakelaar linksonder in de verkeerde zijband "OPP." staat, dan is er in de stand CW geen output (draaggolf). Overtuig u van de juiste stand van de schakelaar voordat u denkt dat de eindtrap defect is!

De aansluiting voor de voedingsspanning is gemaakt voor een console & PSU waar de set in past en automatisch aan de achterkant de noodzakelijke verbindingen maakt. De mogelijkheid werd bekeken of het voeden ook met een ander type DC plug kon, maar alles is zo compact gebouwd dat de operatie in de binnenkant mogelijk teveel schade met zich mee zou brengen. Met een U-vormig aluminium profiel werd een voedingsplug met zekering en beveiligingsdiode gemaakt. Het voordeel van dit product is dat het originele pluggen systeem aan de achterkant kan blijven zitten.

Op de foto ziet u een goudkleurige diode en een blauwe 15 A zekering. Deze combinatie is een bekende beveiliging voor het bij vergissing ompolen van een voedingsspanning. Als dat toch gebeurt loopt er een kortsluitstroom door de diode en de zekering piept door. Zo'n beveiliging lijkt overbodig maar tijdens experimenteren ben je gespannen en benieuwd naar het resultaat. Dan is een verkeerde handeling zo gedaan en ik spreek uit ervaring want hier is ook wel eens het zwarte stekkertje in een rood stekkerbusje etc. gestoken.

Een gedeelte van de transceiver, onder andere de VFO, wordt gestabiliseerd met een spanning van ongeveer 10 V door een emitter volger met zenerdiode.

In latere versies doet men dat («fig) met een 6 V driepoot stabilisator plus zenerdiode (± 3.6 V). Zo'n diode kan een behoorlijke ruisbron zijn en dat kan nog erger worden door versterking in de transistor of stabilisator. Als voorzorgsmaatregel («fig) werd het systeem ontkoppeld. In het verleden heb ik wel eens een vakantieganger met een spoor van FM modulatie uit zijn Atlas gehoord. De voeding betrok hij uit een accu. Nu is het duidelijk hoe dat kwam. De driepoot heeft een voeding nodig die 3 V hoger ligt dan de te stabiliserende spanning. Hier dus 3 + 6 + 3.6 = 12.6 V. Tijdens de pieken van zijn modulatie daalde de accuspanning beneden dat niveau. Het was beter gegaan als hij de stabilisator had vervangen door een "low drop" type.

Na het afregelen van uitsluitend direct toegankelijke componenten was de ontvanger gevoelig, schaal en kristal calibrator kloppend. Met enige oefening is een afstemming met een nauwkeurigheid van kleiner dan 1 kHz te bereiken. De VFO kroop in het begin maximaal ongeveer 400 Hz en was na een opwarmperiode van een half uur behoorlijk stabiel bij kamertemperatuur.

Inmiddels werd meer ervaring opgedaan en bleek dat mechanische oorzaken de stabiliteit behoorlijk kunnen veranderen. De VFO heeft geen vaste frequentie maar is voor elke band weer anders. Daarom bepaalt de contactweerstand van de bandschakelaar binnen het VFO compartiment mede de stabiliteit van de schakeling. Ook de draad naar de trimmer van de DIAL SET kan instabiliteit veroorzaken. Als u aan de band of bereikschakelaar draait of de frontplaat iets naar binnen drukt en de frequentie verschuift behoorlijk, dan is ergens een contact of verbinding niet meer goed. Hier werd veel verbetering in stabiliteit bereikt door de draad naar de trimmer aan beide kanten opnieuw te solderen. Verder werd dat ook gedaan met alle lipjes van de schakelaardekken in de VFO ruimte en aan het dek tegen aan buitenkant.

Bij het draaien aan de bandschakelaar kwamen in mijn set de hiernaast (fig») gemarkeerde draden tegen de afgevlakte as. De veroorzaakte een geringe verandering van capaciteit zodat bijna altijd de frequentie hoorbaar verschoven was als snel van de van de ene naar de andere band geschakeld werd. Verbuig de draden zodanig dat zij nimmer contact hebben met de as.

Standaard procedure van mij is het aanbrengen van siliconenspray op alle schakelaars. Met een wattenstaafje of penseel wordt dat over de glijcontacten aangebracht. Door alle gemelde maatregelen is nu bij kamertemperatuur de VFO zo stabiel, dat een lopend QSO gevolgd kan worden zonder bij te stemmen.

Het IF kristalfilter is een zeer goed 8 polig laddertype. Volgens de handleiding moet de draaggolf oscillator op 5520 kHz en 5523.3 kHz afgeregeld worden met respectievelijk C603 (NORM. SB) en C602 (OPP.). Dat kan het gemakkelijkste met een doorlopende 0–30 MHz ontvanger van een moderne andere transceiver. Maak van draad een lusje aan een plug (fig») en verbindt dat via een coaxkabel met de ontvanger. Houdt dat lusje dichtbij de draaggolf oscillator. Regel de desbetreffende trimmers af op een duidelijk hoorbare zero beat van de ontvanger op 5520 en 5523.3 kHz.

Omdat deze transceivers kennelijk met zo weinig mogelijk componenten ontworpen werden, zijn veel delen van de schakeling zowel voor ontvangst als zenden in gebruik. Dat is zeer economisch maar heeft het nadeel dat als er ergens iets verandert, dat meteen op een andere plek te merken is.

Door het gestoei met 4 × Atlas210x en 1 × Atlas 215 ben ik tot de volgende wijze van afregeling gekomen.

Stap 1: balanceer in het 3.5 MHz bereik de draaggolf op PC-100 met C103 en R101. Verwijder daartoe de microfoon en draai de MIC. GAIN linksom op nul. Sluit de set aan op een dummy load en plaats de mode schakelaar in de stand TRANS. Beluister op een ernaast staande ontvanger de draaggolf en lees de S meter af. Draai nu beurtelings aan C103 en R101 net zolang tot de S meter niet meer lager komt. U kunt de draaggolf ook zichtbaar maken op een scoop en afregelen op een minimum balk.

Stap 2: verwijder de dummy load, zet de bandschakelaar op 14 MHz, de mode schakelaar op CAL en draai de schaal naar 14.200 MHz. Zoek het signaal van de calibrator op en lees de eigen S meter af. Draai nu aan de kern van L103 op PC-100 en regel af op maximum aanwijzing van de S meter. Herhaal daarna stap 1.

Met een scoop kunt u het anders doen. Bekijk het SSB signaal en draai de MIC. GAIN op maximum. Met het flink blèren in de microfoon zult u geen of bijna geen dynamiek zien. Regel R104 af zodat er ook duidelijk pieken in de modulatie te zien zijn met weinig of geen begrenzing (clipping).

Stap 4: de invloed van spoel L201 op PC-200 kan op elke band weer anders zijn, vooral op het uitgangsvermogen bij 10, 15, en 20 m. Zet de mode schakelaar op CW, de bandschakelaar op 21 en de schuifschakelaar op NORM. SB. Draai de MIC. GAIN op maximum en lees het vermogen af op uw dummy load of op de meter van uw set. Draai de MIC. GAIN zover terug dat de output net terugvalt van maximum. Regel nu de kern van L201 af op maximum output.

Omdat de output van de VFO op elke band anders is, zal de rest draaggolf niet overal gelijk zijn. Dat verschil is er ook als van USB naar LSB geschakeld wordt. Dat komt door het verschil in signaal uit de draaggolf oscillator en de ongelijke flanken van het IF kistal filter.

Voor het afregelen maakte ik een trimsleutel van een kunststof staafje van ongeveer 2 cm. Tussen duim en wijsvinger werd met wat gepriegel aan de kern van L103 gedraaid.

Grote invloed op AGC, ALC en de S meter heeft de waarde van R15 (fig») op PC-300. Deze weerstand heeft niet op alle typen PC-300 dezelfde waarde. Een weerstand van 1.5 kΩ voldeed bij mijn apparaten goed.

Het afregelen van de "transmitter input filters" (PC-900) moet eigenlijk met een spectrumanalysator gedaan worden. Zelf deed ik het door te zorgen dat aan de bandgrenzen het zendvermogen iets terug viel. Bij print PC-900A ontbreekt het bandfilter voor de 10 m band want dat zit bij mijn Atlas-210 op het chassis ("PC-900A") gemonteerd tussen het kristalfilter en PC-900A. In een later stadium werd dat herhaald met behulp van een spectrumanalysator en het bleek dat de voorgaande methode goed bruikbaar was.

Het 10 m bandfilter was aanwezig op print PC-900B van een Atlas-210x. Toegang tot beide printen voor het afregelen van de bandfilters heeft men door het tijdelijk aanbrengen van een haakse verloop connector om print PC-100 of PC-120 90° om te klappen. Dat had ik niet en daarom werd met een chirurgie tang als trimsleutel de klus voorzichtig geklaard.

De schroef van de trommelschaal wordt dikwijls te sterk aandraait en dan barst het kunststof op verschillende plaatsen. Alle 5 trommels die hier de revue gepasseerd zijn, waren niet meer onbeschadigd.

Als men van een 22 mm diameter verwarmingsbuis een stukje (ring) afhaalt met een pijpensnijder, dan past dat precies over het ongeveer 18 mm diameter middenstuk. Men tapt een 4 mm schroefdraad en dan wordt de ring met twee componenten lijm aan de trommel vastgemaakt. De trommel met schaalverdeling kan nu steviger bevestigd worden en de nieuwe constructie voorkomt verder barsten van het kunsstof.

De kast met koellichaam van de versterker is van zwart geanodiseerd aluminium en dat heeft goed isolerende eigenschappen. Daarom is de minpool van de voeding uitsluitend via de bevestigingsschroeven met de PA verbonden. Samen met de toch al dunne pluspool draad vindt er een behoorlijke spanningsval plaats. Het zou mij niets verbazen als het soms spontaan oscilleren van de versterker mede veroorzaakt werd door deze slechte verbinding. Het is mogelijk dat de gelijkstroom geheel of gedeeltelijk gaat via de mantels van de coaxkabels aan de in en uitgang. Zo ontstaan ongewenste retourstromen. Een betere verbinding ontstaat door een dikke draad te monteren van het midden (emitter) van beide eindtransistors via een al aanwezig gat naar de soldeerlip van de minpool aansluiting aan de binnenkant van de kast.

Nog beter is om van het deksel over de transistor eindversterker (PC-500) de zwarte geanodiseerde laag gedeeltelijk te verwijderen met bij voorbeeld schuurpapier. Maak aan de binnenkant ook de vier plekken blank waar het koelblok vastgeschroefd zit aan het deksel.

Bij veel eigenaren, vooral in de USA, hadden de transistors Q504 en Q505 in de eindtrap geen lang leven. Dat kwam naar mijn mening door het te kleine koelblok. Bij kamertemperatuur wordt dat al behoorlijk warm tijdens een lang QSO. Het setje werd mobiel gebruikt, bij zomerse temperaturen met ook nog een flink opgedraaide microfoon versterking. Daarmee nam de gemiddelde belasting toe bij toch al een hoge temperatuur en dat was teveel voor de transistors. Gebruik in vergelijkbare omstandigheden beslist een ventilator om uw dure halfgeleiders heel te houden.

Omdat de 17 m band vrijwel dagelijks open is en de 10 m door mij zelden gebruikt wordt, werd onderzocht of het veranderen mogelijk en uitvoerbaar was.

Als men het VFO schema voor 40 m nader bekijkt, blijkt dat het bereik ook voor 17 m geschikt is.

Immers 12.520 – 13.020 (VFO 40 m) + 5.250 (IF) = 17.770 – 18.270 MHz zodat het aan ons toegewezen segment 18.068 – 18.168 MHz ruim aanwezig is. Na een desbetreffende test en afregeling bleek het wijzigen gemakkelijk uitvoerbaar te zijn. In het VFO compartiment wordt van schakeldek A het contact van 28 MHz naar L403 verbroken en doorverbonden met contact 7 MHz. Bij schakeldek B aan contact 28 MHz zijn (in mijn set) 2 × 4.7 pF (C414) in serie geschakeld. Sluit een van de twee kort zodat alleen 4.7 pF parallel staat aan C415. Met deze modificatie kan met de 10 m VFO trimmer C415 zodanig getrimd worden dat 18.000 MHz overeenkomt met nul aan het begin van de schaal. Met de bandschakelaar in de stand 28.4 wordt het VFO bereik 12.750 - 13.250 MHz en de transceiver kan dan werken van 18.000 – 18.500 MHz, op de schaal 0 tot 500.

Met de signaalgenerator als zender kon nu de 17 m band gehoord worden ondanks dat er ontvangen werd met 10 m kring op PC800 (receiver input circuit). Bij zenden werd via een verzwakker de antenne uitgang op een ontvanger aangesloten en hoewel de PC900 (transmitter input circuit) en PC1000/1020 (low pass filter) ook niet op 17 m afgestemd waren, was die band ook waar te nemen. Dat waren hoopvolle redenen om verder te gaan.

Toen de ontvanger ingangskringen van 10, 15 en 20 m op de grootte van de spoelen en parallel capaciteiten met elkaar vergeleken werden, verwachtte ik dat met 47 pF parallel aan C814 en C815 de 10 m de ingangskringen aardig in de buurt van 18 MHz getrokken kon worden. Er waren hier alleen 2 × 56 pf voorradig. Dat bleek, na een tijdelijke montage en het draaien aan de kernen, tot dezelfde S meter aanwijzig te leiden als de andere banden (S9 = 50 µV). Met alleen C814 = 100 pF en C815 = 100 pF zal het ook wel in orde zijn. Let op de drie aanwezige soldeerpunten waar u zonder het verwijderen van de print, toch het een en ander kan uitproberen.

Om veel werk te omzeilen heb ik bij de definitieve montage het printje op zijn plaats gelaten en de aanwezige soldeerpunten gebruikt om alles te monteren. Één poot van C815 werd als aardpunt gebruikt. Beide ferriet kernen werden bij ± 18.110 MHz afgeregeld op maximale S meter uitslag.

Ook het input filter van de zender werd onderzocht en er zaten 24 windingen op de 15 m en 20 m ringkernen. De 10 m spoelen hadden maar 16 windingen. Daarom werden voor 17 m beide ringkernen van de 10 m band over gewikkeld met 24 windingen met een tap op 4 windingen. Na inbouwen en afregelen op ± 18.110 MHz van beide kringen, kon al 100 W uitgangsvermogen geproduceerd worden via het 10 m low pass filter achter de transistor eindtrap. Snel werden een paar verbindingen gemaakt en beide stations, een Fransman en een Maltees, gaven goede rapporten.

Het (LPF) van de transistor eindversterker zit verborgen achter het kastje met het koelblok. Als dat verwijderd wordt kan men bij schakeldek E van de bandschakelaar. Voor de 17 m band zou men het low pass filter (LPF) van 10 m kunnen aanpassen. Dat is nogal een klus en het kan ook anders. Wij gebruiken gewoon het LPF van 15 m ook voor 17 m. Van het schakeldek E worden de draden naar het 10 m filter los gemaakt. Daarna soldeert men draadeinden van de 10 m contacten (fig») naar de 15 m contacten.

Ten slotte werden alle veranderingen definitief en netjes aangebracht en nu werkt mijn ATLAS-210x goed op 17 m. Het uitgangsvermogen is een ruime 100 W.

Er wordt nog overwogen om een 7 MHz sperkring ergens in het ontvangerdeel aan te brengen.

Eigenlijk was het plan om het 10 m gedeelte op te offeren voor een wijziging naar de 160 m band, maar dat leek een te complexe operatie. Achteraf gezien was dat net zo moeilijk of gemakkelijk als de ombouw naar 17 m. Voor het geval u 160 m erbij wil hebben denk ik dat de VFO gewijzigd moet worden volgens (fig») de tekening hiernaast. Het is een niet getest ontwerp dat gebaseerd is op mijn ervaring met de 17 m wijziging.

De mate van begrenzing wordt bepaald door met potmeter P de sterkte van het microfoonsignaal in te stellen. Draai dat niet te ver op, want u heeft al snel teveel begrenzing dat afbreuk doet aan de verstaanbaarheid. Als u steeds met dezelfde microfoon werkt, kan dat eenmalig gedaan worden. Ga daarna met R5 als volgt te werk: fluit in de microfoon zodat er maximaal vermogen uit de set komt en regel dan het niveau terug zodat het maximum net niet bereikt wordt. Als u een scoop heeft kunt u zelf zien tot hoever u kunt gaan zonder de set te oversturen.

Het aanbrengen van de schakeling is eenvoudig, er hoeft niets aan een van de printplaten veranderd te worden. Maak bij de frontplaat een draad los aan de top van potmeter R5 (MIC.GAIN). Dat punt is gemakkelijk te herkennen want weerstand R6 zit daar ook aan. De draad moet nu naar de top van de potmeter (P) aan de ingang van de processor. De uitgang daarvan wordt verbonden met de top van R5. Dat is alles! Gebruik bij voorkeur afgeschermd draad voor de montage van en naar de processor.

Een TBA120A of SN76660 worden (denk ik) niet meer gemaakt, maar het blijkt dat zij nog steeds nieuw (oude voorraad) te koop aangeboden worden. 

Het verschil in de testresultaten in dit artikel met de met de diverse originele PC-500 eindversterkers komt waarschijnlijk omdat er door de fabrikant voor Q504 en Q505 transistors gemonteerd waren van het type: CTC 2545, CTC A50-12 of CTC S70-12!

Ter informatie worden hier originele schema's van twee eindversterkers getoond. Voor zover ik mij kan herinneren was, afgezien van het printontwerp, het PC-520 model vrijwel hetzelfde als een PC-500D. In tegenstelling tot het PC-500A type, heeft een PC-500D door Q507 een extra beveiliging tegen een slechte SWR.

De collectorstroom wordt gemeten door het circuit dat bestaat uit L505, R516 en R517. Omdat R516 (330 Ω) een te kleine waarde heeft slaat de meter ongeveer 30 % teveel uit. In mijn versterker bleek dat met R516 = 910 Ω (fig») de meter gecorrigeerd was. Als u beschermingsdiodes over de meter aanbrengt, ontkoppel die dan goed want anders is de schaal niet kloppend te krijgen.

Uw versterker is beter beveiligd als u per band de ALC zodanig instelt, dat draaiend aan de ALC potmeter, het maximale vermogen per band net iets terugloopt.

Als het koelblok met een ventilator gekoeld wordt, kunnen de originele Q504 en Q505 heel wat hebben. Tijdens mijn testen kon het langdurig geven van een draaggolf niet voorkomen worden, maar de ventilator heeft de transistors gespaard!

Toen ik aan de geleende Atlas-215x ging werken, was hier nog maar weinig informatie over het apparaat ter beschikking. Het viel op dat het uitgangsvermogen op de laagste twee banden aan de lage kant was.

Het bleek aan de eindtrap te liggen. Op print PC-500 kan een frequentie afhankelijke tegenkoppeling van transistor Q501 (MPS6514) geregeld worden met trimmer C505 (37–250 pF). Er was nog een condensator van 100 pF parallel geschakeld en ik vroeg mij af of dat origineel was want in het mij ter beschikking gestelde schema stond die 100 pF niet getekend. Na het vervangen door 820 pF was de output op alle banden bijna 100 W en op 160 m ongeveer 80 W. Tijdelijk werd daarna één winding toegevoegd aan de drie secundaire windingen van uitgangstrafo T503. In de tabel is het effect weergeven van beide veranderingen. Omdat hier weinig op 15 m en meer op 160 m gewerkt wordt, werd in een later stadium vier windingen van dunner met Teflon geïsoleerd draad op T503 aangebracht. Later vond ik op internet een servicebericht over condensator C505. Door de onderlinge spreiding van onderdelen kon het eindtrapje wel eens oscilleren door teveel versterking op de lagere banden. Door C505 te verkleinen was dat te verhelpen. In deze set moest het tegengestelde gedaan worden. Hoewel het mogelijk is om zelfs tot 110–115 W output op te schroeven, is gebleken dat een schoon zendsignaal behouden blijft bij 80 W. Stel het maximum vermogen in met ALC of regel op de laagste frequentieband af op 80 W met condensator C505. Bij langdurig zenden met 100 W worden de ferriettrafo's te warm, een indicatie dat voor deze set 80 W al veel is. Wil men met meer vermogen zenden dan zijn grotere ferrietringen voor deze trafo's en andere eindtransistors aan te bevelen.

Als transistor Q503 (40446) vervangen moet worden, heeft u een probleem. Het ontwerp van PC-500 was goed uitgekiend met zo weinig mogelijk (vier) versterkertrappen na het laatste bandfilter. In een Atlas wordt de versterking per trap optimaal ingesteld met het nadeel dat er bij de geringste verandering iets oscilleert. In een moderne transceiver is zo'n systeem meestal met in totaal 5 trappen uitgerust die elk ingesteld zij op middelmatige versterking. Hier werden twee eindtrapjes met defecte Q503, Q504 en Q505 onder handen genomen. De laatste twee werden vervangen door 2SC2879, maar voor Q503 werd nog geen goed equivalent gevonden. Als voor deze transistor verschillende typen CB transistors geplaatst werden, oscilleerde het versterkertje in combinatie met 2 × 2SC2879. Het gaat beter met de originele CD2545. Tot nu toe voldeden uit mijn eigen voorraad transistors een 2SC1306 en 2N3632 het beste, maar het uitgangsvermogen op 10 en 15 m was beneden peil. Bij beide transistors moest met tegenkoppeling oscilleren onderdrukt worden. Verder werd de emitter direct aan massa gelegd. Een 2SC1969 deed het minder goed dan een 2SC1306. De laatste was een stuurtor voor het verouderde type 2SC1307. Een 2N3632 heeft het voordeel dat hij precies past in een van de schroefgaten van de originele transistor.

De balansmixer in de ontvanger is via balanstrafo L124 gekoppeld met een afgestemde kring L125 vóór de eerste middenfrequent (IF) versterker Q125 (2N3866). Volgens de huidige opvattingen is het beter om bij een diode ringmixer alle poorten met een constante (50 Ω) belasting voor het hele HF spectrum af te sluiten. Dat kan door er een breedband versterker achter te schakelen die voor genoemde frequenties een constante belasting vormt. Het kan ook met een diplexer, een passieve schakeling die voor een breed spectrum hetzelfde effect heeft.

Bij al mijn vroegere experimenten met een P8000 werd een ingangsimpedantie van 50 Ω bereikt met een lagere drainstroom (15-25 mA) dan meestal in veel publicaties werd aanbevolen. In deze schakeling heeft mijn P8002 een Id = 22 mA door een 27 Ω weerstand in de source.

Met een losgekoppelde 10 nF werd de SWR gemeten. Tot ongeveer 28 MHz was de input SWR = 1.2 en daarboven SWR < 1.5. De mixer ziet daarom een impedantie die een waarde van 50 Ω goed benadert. De trafo in de drain heeft 2 Χ 10 windingen getwist draad. Het is geen rode T50-2 ringkern van Amidon, maar een type van onbekende herkomst uit mijn rommelbak.

Als kandidaat voor vervanging van beide eindtransistors (Q504, Q505) dacht ik aan een Toshiba 2SC2879 silicium epitaxiale planar transistor. Dit type komt veel voor in HF lineairs en transceivers, heeft een collector dissipatie van 175 W/25°, levert 100 W op 10 m met 12.5 V voedingsspanning bij een minimum versterking van 13 dB! Pas in juli 2006 ontdekte ik al surfend dat een Motorola MRF453 (niet een MRF453A) een vervanger kan zijn van de CTC 2545, CTC A50-12 of CTC S70-12 die in eindtrapjes van een Atlas voorkomen.

Als u weinig ervaring heeft met transistor eindversterkers dan, gezien mijn ervaring opgedaan met 2 × 2SC2879, raad ik u eigenlijk af om deze transistors in een Atlas versterker te plaatsen. Zonder de door mij aangebrachte tegenkoppelingen was het eindtrapje moeilijk stil te krijgen. Het lijkt het mij vooralsnog verstandiger om een van de originele types te verwerven of een ouder type transistor (misschien MRF453?) te monteren.

Twee 2SC2879 zitten in de eindtrap van een Kenwood TS50S HF transceiver. Zo'n set is hier al 12 jaar en het apparaat wordt veelvuldig gebruikt voor proeven met antennes, antennetuners, dummy loads en HF lineaire versterkers. Ondanks al mijn verkeerde handelingen en montagefouten tijdens het testen hebben deze transistors alles nog steeds overleefd. Dat gaf mij de overtuiging dat zij mogelijk goede vervangers zijn. Bovendien zijn 2SC2879's goedkoper dan oudere typen transistors die op internet als modificatie voor een Atlas worden aanbevolen. Verder lijken goede vervangers: ASI type HF75-12, een Class AB & C HF Power Amplifier gespecificeerd als vervanger voor MRF454 & SD1405. Dissipatie 270 W/25°, bestand tegen een SWR = 20, levert 75 W op 10 m met 12.5 V voedingsspanning. Hetzelfde merk levert ook HF50-12F en HF100-12 maar zij zijn als klasse C getypeerd. Andere duurdere types die eventueel in aanmerking komen zijn: NTE317 en 2SC2290. Klasse C transistors kunnen vaak goed lineair werken als er voldoende ruststroom ingesteld wordt. Een SD1446 van SGS-Thomson komt veel voor in versterkers voor de CB band.

Omdat de vermelde transistors een stootje kunnen verdragen zijn zij in de tabel opgenomen, maar dat wil niet zeggen dat andere typen ongeschikt zouden zijn voor een Atlas set.

Bij wijze van experiment werden in eerste instantie de eindtransistors van een Atlas-215x vervangen om de versterker wat robuuster te maken. Gelukkig konden 2SC2879's zonder aanpassingen in plaats van de originele CTC CD2545 gemonteerd worden en was er nog maar net ruimte over voor de grotere uitgangstrafo. Van de laatste werd van de boven en onderkant een paar millimeter afgeslepen omdat er te weinig ruimte was tussen print en kast. Na montage in de Atlas-215x werd een voorlopige outputmeting gedaan. Later werden ook in een Atlas-210 2SC2879's geplaatst. Links een Atlas-210 met 2 × 2SC2879 en de originele breedband trafo's en rechts een Atlas-215x met 2 × 2SC2879 en groter formaat uitgangstransformator. Beide uitgangstrafo's werden voorzien van 4 secundaire windingen.

Het uitgangsvermogen was een verrassing want bij 12 V was het al veel en het werd 200 W bij 13.8 V! Dat komt omdat moderne HF transistors een hogere versterkingsfactor hebben dan de oudere typen. Er was echter flattopping bij SSB met meer dan 125 W uitgangsvermogen. Verder bleek dat op sommige banden een vorm van terugwerking optrad als de transceiver aan een antenne gekoppeld werd omdat vermoedelijk de nieuwe transistors te veel versterkten. Daarom (fig») werd een tegenkoppeling aangebracht van collector naar emitter. Met die maatregel waren beide verschijnselen verholpen en bij een voedingsspanning van 13.8 V kwam het uitgangsvermogen tot een niveau zoals dat in de tabel is weergegeven. En versterker met 2 × 2CS2879 kan volgens de specificaties 200 W leveren. Met maximaal 150 W bij 13.8 V/15 A is een Atlas over gedimensioneerd en daarom werd het daarbij gelaten. Eventueel is het vermogen met ALC terug te regelen tot ongeveer 50 W. Ook kan het vermogen beperkt worden tot ongeveer 100 W door bij de laatste stuurtransistor (Q503, 40582) één van de emitter weerstanden (1.1 Ω) los te solderen.

Behalve de nu volgende veranderingen werden er ook modificaties in een Atlas-210 aangebracht die eerder in dit artikel vermeld zijn.

Mijn Atlas-210 uit de USA was kennelijk niet voor Europa bestemd want het 80- en 10 m segment loopt respectievelijk van 3.7–4.05 MHz en 28.4–29.1 MHz. De schaal gaat van 28.4–29.1 en van 0–350 zodat 15 m maar tot 21.350 MHz gaat. Met de laatste twee beperkingen kan ik leven, maar het 80 m bereik is niet voldoende voor ons frequentiegebied. De bandcorrectie trimmer op 80 m kon het bandsegment slechts maximaal 50 kHz opschuiven. Na enige probeersels met extra parallelcapaciteit bleek dat voor een correcte schaalaanwijzing er beter met zelfinductie geëxperimenteerd kon worden. Het eindresultaat ziet u hiernaast (fig»). Van de bandschakelaar werd het oorspronkelijke spoeltje naar print PC400 (VFO) vervangen door een spoel (~ 0.5 µH) met 11 windingen van 0.6 mm draad dat eerst gewikkeld werd op een 4 mm boortje. Het spoeltje wordt geschakeld met de derde aftakking gerekend van de top van L403. De ingangskringen van de ontvanger (PC900) moeten opnieuw in het midden van de band (3.650 MHz) afgeregeld worden.

Toen PC200A en PC300B afgeregeld waren, werd het uitgangsvermogen vastgesteld. In de tabel is te zien dat met een 1.5 V lagere voedingspanning de output met ongeveer 50% afneemt! Als u met een losse accu werkt zit u al gauw aan de opgegeven belaste voedingsspanning van 12 V. Het maximale stroomverbruik is dan 10 A en dan kunt u behoorlijk lang van zo'n voeding gebruik maken. Opgemerkt dient te worden dat de zender input tuning circuits (PC900A) nog niet waren afgeregeld. In dit setje werd dat nog uitgerust met vier afstembare bandfilters voor 15, 20, 40 en 80 m op de print. Die kringen kunnen alleen verstemd worden als de naastgelegen steekkaart PC100 met een haakse (speciale) plug uitgerust wordt. Naast PC900 zit op het chassis een toegankelijk bandfilter voor de 10 m band dat wel afgeregeld werd.

De CD2545 eindtransistors zijn goed bestand gebleken tegen een foutieve aanpassing of het ontbreken van een belasting. Waar zij niet goed tegen kunnen is een te groot stuurvermogen. Verder moet er rekening mee gehouden worden dat deze transceivers gevoelig kunnen zijn voor HF terugwerking als een antennesysteem aangesloten wordt. De twee stuurtrappen voor de driver (40582) zijn daar debet aan.

Door allerlei (langdurige) experimenten met het eindtrapje werd toch een CD2545 beschadigd want het uitgangsvermogen werd ongeveer 20% minder. Één van beide transistors werd duidelijk warmer en dat bleek ook de schuldige te zijn. Het oorspronkelijke plan om de "oude" transistors te vervangen door 2SC2879 werd uitgevoerd en het uitgangsvermogen is in de tabel te zien. Hier werd weer een andere tegenkoppeling toegepast en dat systeem geniet mijn voorkeur.

 Een extra draad («fig) door alle ringkernen (T502) is één winding en vormt met beide 47 Ω/2–3 W weerstanden een tegenkoppeling van collector naar basis. Deze grijze draad ziet u op de foto uiterst rechts boven de windingen met blauw draad. Helaas is het niet mogelijk om scherpere foto's te maken met mijn oude camera met alleen een digitale zoom. Van belang is dat de twee weerstanden van 4.7 Ω die beide deel uitmaken van het ruststroomcircuit, parallel gemonteerd zijn of worden aan de basissen van de transistors. Op diverse PC500/520 printen zijn zij niet altijd door de fabrikant op dezelfde plek gemonteerd.

Verder werden in plaats van twee secundaire windingen op T501 voor een betere aanpassing drie windingen aangebracht en voor de zekerheid tijdens het experimenteren de eerste voorversterker Q501 vervangen door een 2N3866.

Het is een kleine moeite om 200 W output te halen op 40 en 80 m door bij voorbeeld de ontkoppeling van de emittor (R509) van Q501 (fig») te vergroten. In mijn Atlas-210 zat alleen een 1000 pF condensator zonder trimmer. Deze ontkoppelcondensator werd zelfs verkleind tot 560 pF om een gelijke output te verkrijgen van ongeveer 100 W op 80, 40, 20 en 15 m.

Het resultaat in de tabel werd verkregen nadat alle zender inputfilters op PC900A werden afgeregeld met behulp van een spectrumanalysator. Met zo'n meetinstrument heeft men voor het afregelen niet beslist een haakse connector nodig voor de ernaast gelegen PC100/120. In tegenstelling tot modernere uitvoeringen van PC900, heeft PC900A per band twee trimmers om de bandfilters correct in te stellen.

De AGC wordt opgewekt door gelijkrichting en verdubbeling van het audiosignaal. Beter werkt een dubbelfasige gelijkrichting waardoor ook het eerder genoemde ploppen niet meer voorkomt bij het inkomen van sterke zenders. Mijn ontwerpen hebben het voordeel dat er niets aan print PC-300 verandert want de extra componenten kunnen aan de koperzijde (fig») gemonteerd worden. De opamp werkt voor het laagfrequente signaal als fasedraaier van 180° en twee extra 1N4148 diodes vormen samen met D310 en D302 een bruggelijkrichter. Een diode naar de niet inverterende ingang is er alleen maar om dezelfde gelijkspanning te krijgen op beide ingangen van de opamp.

Bij gelijkrichting is het beter om diodes aan te sturen door een bron met een lage impedantie. In het eerste ontwerp gebeurt dat alleen voor één paar diodes. Daarom ontstond het idee om de schakeling uit te bereiden met een niet inverterende buffer zodat de bruggelijkrichter in zijn geheel gevoed wordt uit een bron met lage impedantie.

Bovendien kunnen in dezelfde 8 pen DIL behuizing ook 2 opamps zitten. Beide schakelingen doen het bij zeer sterke signalen beter dan het originele ontwerp. De ontvangst is rustiger geworden met minder vervorming is mijn indruk. Waarschijnlijk omdat de AGC bron nu belast wordt met een hoogohmige impedantie. Merk op dat weerstand R315 in beide ontwerpen niet dezelfde waarde hebben. In mijn beide Atlassen is dat ook zo ontstaan door experimenteren.

De goede werking werd later nog eens bevestigd toen ik in het bezit kwam van een Atlas-215x. Bij het luisteren op de 80 m band trad vervorming op als op sterke stations werd afgestemd. Toen de originele PC-300C werd vervangen door de afgebeelde reeds aangepaste PC-300B, was er geen vervorming meer.

In het begin werden experimenten gedaan met een Atlas-215x en Atlas-210. Toen de laatste binnen was knapte de ontvangst al op door alleen maar op print PC300 een zenerdiode van pin7 (Q301B) naar aarde aan te brengen. Op de site van G3VXM wordt een type van 5.1 V aanbevolen, maar dat was veel te weinig want de S meter kwam bij sterke zenders niet verder dan S9 + 6dB en SSB modulatie klonk dan vervormd. De opgewekte AGC spanning in Q301B werd op pin 7 te sterk begrensd door de lage waarde van de diode. Daarom werd een hogere spanning gekozen door een 5.6 V diode in serie te schakelen met een 1N4148 diode. Één diode van ongeveer 6.2 V is ook goed.

Tot slot kwamen de hiernaast getoonde (3de, 4de) ontwerpen tot stand. Dat ging niet vanzelf omdat bijna alles in deze transceiver voor zowel zenden als ontvangen werkt. Dat is slim maar soms hinderlijk want als er ergens iets veranderd wordt, heeft dat ook effect op een ander deel van de schakeling. Weerstand R315 op PC300 was zeer bepalend voor het resultaat. Bij een gelijktijdige vergelijking van hetzelfde signaal leek de aanwijzing van de S meter nu veel op dat van mijn Ten Tec Corsair II transceiver. De wijzer begon weer bij nul en had ook een uitslag bij een zwak signaal. Bij S7 en meer leek het bijna op een echte S meter. Het zenuwachtige gedrag van de wijzer kan gedempt worden door een condensator van 470 µF direct op de aansluitlippen van de meter te solderen. LA8AK werkte bij zijn leven ook aan een S meter schakeling. Zijn modificatie gaf geen aanmerkelijke verbetering toen het hier getest werd. Dit onder voorbehoud omdat bij een controle gebleken is dat een aantal stappen van de verzwakker in mijn signaalgenerator niet goed waren. Deze modificaties zijn inmiddels achterhaald door de eerder genoemde veranderingen.

Omdat hier de afregelfrequenties van de draaggolf in eerste instantie onbekend waren werd met deze methode begonnen. Na vele afregelpogingen werd een modulatiekwaliteit verkregen die door bevriende stations als natuurlijk werd beoordeeld. Daarna werd met een ontvanger "gemeten" en zij bleken nog geen 100 Hz af te wijken van de eerder genoemde frequenties. Ervan uitgaand dat ronde getallen correct waren, werd de set afgeregeld met 5520 en 5523 kHz. U kunt uw modulatie optimaliseren door te experimenteren met 5522.7–5523.3 kHz. Op het IF filter staat 5.52–2.70 en dat bleek dan: middenfrequentie 5521.40 kHz en bandbreedte 2.7 kHz te zijn.

Het plan is nog om het volgende met een Atlas-210 te doen:

 Of het ervan komt en er plaats voor is moet de praktijk nog uitwijzen, maar u ziet dat een zelfbouwer nog veel aan dit setje kan doen. Dat was ook de reden om het apparaat aan te schaffen. Zodra een project gelukt is, zal dat in dit artikel opgenomen worden.

Inmiddels is gebleken dat gezien de plaatsing van alle componenten in de kast, het erg moeilijk is om ruimte te vinden voor een meer uitgebreide modificatie. Ook is de stabiliteit van VFO in de Atlas-210x sterk verbeterd. Daarom zijn de VFO stabilisator en pass-band tuning voorlopig van het prioriteiten lijstje geschrapt.