Er zijn twee minpunten: de AGC kan beter en de eindtransistors begeven het nog wel eens. Dat laatste komt hoogstwaarschijnlijk door een te hoge omgevingstemperatuur of oscilleren van de eindtrap.

Voor zover ik mij dat herinner waren de serie transceivers van ATLAS Radio, INC. de eersten die uitsluitend uitgerust waren met halfgeleiders en een output hadden van meer dan 50 W. Dat was in het begin van de zeventiger jaren iets bijzonders omdat andere fabrikanten nog drie buizen in de zender monteerden, een stuurbuis met twee eindbuizen!

Een paar jaar erna kwam ik in het bezit van een sloopset. Er was van alles mee uitgehaald maar bevatte voldoende componenten om als reserve te dienen. Wonder boven wonder deed de eindversterker het ook nog!

Vele jaren later werd bij toeval een 215x op de vlooienmark in Rosmalen "ontdekt" en gelijk maar aangeschaft. Het was een "totaal pakket" met handboek, mobileslede en buitenboord kristaloscillator

Het voordeel van alle aankopen is, dat er nu diverse uitvoeringen van de printen aanwezig zijn, zodat er een onderlinge vergelijking mogelijk is van types, A, B C en zelfs van D. Zodoende heeft men meer zicht op de modificaties die er geleidelijk toegepast werden.

In dit hoofdstuk worden informatie en aanbevelenswaardige veranderingen behandeld. Daarna volgen beschrijvingen van wat complexer modificaties. Alle Atlassen doen het goed als ze op de juiste wijze afgeregeld worden en de hier gepubliceerde wijzigingen zijn niet beslist noodzakelijk. Eventueel kan het nodig zijn om de contacten van de bandschakelaar in de VFO opnieuw te solderen. Oordeel zelf wat u wel of niet wilt aanbrengen. Omdat op de originele printen de waarde of nummering van de componenten niet altijd overeenkomt met geleverde schema's, kunnen sommige modificaties in dit artikel niet meer nodig zijn voor uw apparaat. Ter informatie: in mijn Atlassen werden één of meer van de volgende werkzaamheden verricht:

Bijna alle schema's werden met sPlan overgetekend, maar ter vergelijking staan de originele schema's erbij. De componenten werden op een andere en naar ik hoop overzichtelijker wijze neergezet dan op de originele schema's. De laatste werden met software zo goed mogelijk leesbaar gemaakt.

Qua schema's is het bij Atlas een rommeltje, want delen van schakelingen en printontwerpen zijn vaak zonder enige indicatie veranderd. Verder blijken dezelfde componenten in de diverse typen sets op het schema een ander nummer of waarde te hebben. Ook toegevoegde of weggelaten weerstanden en condensatoren werden "vergeten" om in te tekenen.

Bij voorbeeld: De aansluitpennen van PC-300A zijn genummerd van 1 - 22 en dezelfde pennen zijn bij PC-300C genummerd van 22 - 1! Ook waren er twee PC-200C insteekprinten, waarvan de ene niet gemodificeerd was en de andere voorzien was van de laatste wijzigingen.

Als het frequentiebereik buiten beschouwing gelaten wordt, is een Atlas-210 een ouder ontwerp dan een Atlas-210x of Atlas-215x. In model 210 ontbreekt bij voorbeeld een SWR bescherming van de eindtrap en de schaal en S meter hebben een andere kleur en bereik. In nog oudere Atlas typen zit een andere VFO schakeling. De middenfrequentie is 5520 kHz maar er zijn ook sets geweest met een IF van 5645 kHz. Later werden schakelingen in detail gewijzigd of uitgebreid en afstembare in en uitgangskringen werden gedeeltelijk vervangen door vaste kringen met ringkernen of zuig en sperkringen werden toegevoegd. In latere versies werden de ringkernen op voetjes gemonteerd en de schaal liep van 0 tot 500 kHz in plaats van 0 tot 350 kHz. Zo kregen de types de toevoeging "-x". Van de hier behandelde sets was de stabiliteit van de VFO's niet gelijk. Het Atlas-210x model was het beste en zo goed dat een stabilisator eigenlijk niet nodig was. De Atlas-210 staat qua stabiliteit op de tweede en de geleende Atlas-215x op de derde plaats. Echter mijn eigen laatste Atlas-215x was direct al weer beter dan de 210x.

Hier volgt een waarschuwing (van Herman Finkers voor de scheepvaart: "Pas op!), in de OFF stand staat er nog steeds de volle voedingsspanning op de eindtrap (PC-500) en print PC-100/120, alleen de rest van de transceiver wordt afgeschakeld. Denk daaraan als u bij voorbeeld experimenteert of op een accu werkt. Ook als u printen verwijderd of aanbrengt schakel dan een voeding volledig uit.

Als de schuifschakelaar linksonder in de verkeerde zijband "OPP." staat, dan is er in de stand CW geen output (draaggolf). Overtuig u van de juiste stand van de schakelaar voordat u denkt dat de eindtrap defect is!

De aansluiting voor de voedingsspanning is gemaakt voor een insteek slede of console & PSU waar de set in past en automatisch aan de achterkant de noodzakelijke verbindingen maakt. De mogelijkheid werd bekeken of het voeden ook met een ander type DC plug kon, maar alles is zo compact gebouwd dat de operatie in de binnenkant mogelijk teveel schade met zich mee zou brengen. Met een U-vormig aluminium profiel werd een voedingsplug met zekering en beveiligingsdiode gemaakt. Het voordeel van dit product is dat het originele pluggen systeem aan de achterkant kan blijven zitten.

Op de foto ziet u een goudkleurige diode en een blauwe 15 A zekering. Deze combinatie is een bekende beveiliging voor het bij vergissing ompolen van een voedingsspanning. Als dat toch gebeurt loopt er een kortsluitstroom door de diode en de zekering piept door. Zo'n beveiliging lijkt overbodig maar tijdens experimenteren ben je gespannen en benieuwd naar het resultaat. Dan is een verkeerde handeling zo gedaan en ik spreek uit ervaring want hier is ook wel eens het zwarte stekkertje in een rood stekkerbusje etc. gestoken.

De schroef van de trommelschaal wordt dikwijls te sterk aandraait en dan barst het kunststof op verschillende plaatsen. Alle 5 trommels die hier de onderzocht werden, waren niet meer onbeschadigd.

Als men van een 22 mm diameter verwarmingsbuis een stukje (ring) afhaalt met een pijpensnijder, dan past dat precies over het ongeveer 18 mm diameter middenstuk. Men tapt een 4 mm schroefdraad en dan wordt de ring met twee componenten lijm aan de trommel vastgemaakt. De trommel met schaalverdeling kan nu steviger bevestigd worden en de nieuwe constructie voorkomt verder barsten van het kunststof.

De schaalverdeling klopt behoorlijk goed met de werkelijke frequentie als u experimenteert met de montage van de trommelschaal op de as. Het gaat om het rode streepje op de frontplaat ten opzichte van de nul op de schaal. Voorbeeld: bij de ene set moet dat precies lijnen en bij een ander klopt het wanner het rode streepje meer of minder links van de nul komt te liggen. Het zal duidelijk zijn dat daarna de schaal geijkt moet worden door aan de kerntjes van de oscillator te draaien.

Een gedeelte van de transceiver, onder andere de VFO, wordt gestabiliseerd met een spanning van ongeveer 10 V door een emitter volger met zenerdiode.

Na het afregelen van uitsluitend direct toegankelijke componenten was de ontvanger gevoelig, schaal en kristal calibrator kloppend. Met enige oefening is een afstemming met een nauwkeurigheid van kleiner dan 1 kHz te bereiken. De VFO kroop in het begin maximaal ongeveer 400 Hz en was na een opwarmperiode van een half uur behoorlijk stabiel bij kamertemperatuur.

Van de hier behandelde sets was de stabiliteit van de VFO's niet gelijk. Het Atlas-210x model was het beste en zo goed dat een stabilisator eigenlijk niet nodig was. De Atlas-210 staat qua stabiliteit op de tweede en de geleende Atlas-215x op de derde plaats. Echter mijn eigen laatste Atlas-215x was direct al weer beter dan de 210x.

Inmiddels werd meer ervaring opgedaan en bleek dat mechanische oorzaken de stabiliteit behoorlijk kunnen veranderen. De VFO heeft geen vaste frequentie maar is voor elke band weer anders. Daarom bepaalt de contactweerstand van de bandschakelaar binnen het VFO compartiment mede de stabiliteit van de schakeling. Ook de draad naar de trimmer van de DIAL SET kan instabiliteit veroorzaken. Als u aan de band of bereikschakelaar draait of de frontplaat iets naar binnen drukt en de frequentie verschuift behoorlijk, dan is ergens een contact of verbinding niet meer goed. Hier werd veel verbetering in stabiliteit bereikt door de draad naar de trimmer aan beide kanten opnieuw te solderen. Verder werd dat ook gedaan met alle lipjes van de schakelaardekken in de VFO ruimte en aan het dek tegen aan buitenkant.

Bij het draaien aan de bandschakelaar kwamen in mijn set de hiernaast (fig») gemarkeerde draden tegen de afgevlakte as. De veroorzaakte een geringe verandering van capaciteit zodat bijna altijd de frequentie hoorbaar verschoven was als snel van de van de ene naar de andere band geschakeld werd. Verbuig de draden zodanig dat zij nimmer contact hebben met de as.

Standaard procedure van mij is het aanbrengen van siliconenspray op alle schakelaars. Met een wattenstaafje of penseel wordt dat over de glijcontacten aangebracht. Door alle gemelde maatregelen is nu bij kamertemperatuur de VFO zo stabiel, dat een lopend QSO gevolgd kan worden zonder bij te stemmen.

Overigens aan de VFO van mijn Atlas-215x heb ik niets gedaan omdat het goed werkt en zelfs bij het op en neer schakelen van de bandschakelaar komt de frequentie weer keurig terug op de ingestelde waarde.

Het IF kristalfilter is een zeer goed 8 polig laddertype. Volgens de handleiding moet de draaggolf oscillator op 5520 kHz en 5523.3 kHz afgeregeld worden met respectievelijk C603 (NORM. SB) en C602 (OPP.). Dat kan het gemakkelijkste met een doorlopende 0–30 MHz ontvanger van een moderne andere transceiver. Maak van draad een oppik lusje aan een plug (fig») en verbindt dat via een coaxkabel met de ontvanger. Houdt dat lusje dichtbij de draaggolf oscillator. Regel de desbetreffende trimmers af op een duidelijk hoorbare zero beat van de ontvanger op 5520 en 5523.3 kHz.

Omdat deze transceivers kennelijk met zo weinig mogelijk componenten ontworpen werden, zijn veel delen van de schakeling zowel voor ontvangst als zenden in gebruik. Dat is zeer economisch maar heeft het nadeel dat als er ergens iets verandert, dat meteen op een andere plek te merken is.

Door het gestoei met 4 × Atlas210x en 2 × Atlas 215 ben ik tot de volgende wijze van afregeling gekomen.

Stap 1: balanceer in het 3.5 MHz bereik de draaggolf op PC-100 met C103 en R101. Verwijder daartoe de microfoon en draai de MIC. GAIN linksom op nul. Sluit de set aan op een dummy load en plaats de mode schakelaar in de stand TRANS. Beluister op een ernaast staande ontvanger de draaggolf en lees de S meter af. Draai nu beurtelings aan C103 en R101 net zolang tot de S meter niet meer lager komt. U kunt de draaggolf ook zichtbaar maken op een scoop en afregelen op een minimum balk.

Stap 2: verwijder de dummy load, zet de bandschakelaar op 14 MHz, de mode schakelaar op CAL en draai de schaal naar 14.200 MHz. Zoek het signaal van de calibrator op en lees de eigen S meter af. Draai nu aan de kern van L103 op PC-100 en regel af op maximum aanwijzing van de S meter. Herhaal daarna stap 1.

Met een scoop kunt u het anders doen. Bekijk het SSB signaal en draai de MIC. GAIN op maximum. Met het flink blèren in de microfoon zult u geen of bijna geen dynamiek zien. Regel R104 af zodat er ook duidelijk pieken in de modulatie te zien zijn met weinig of geen begrenzing (clipping).

Stap 4: de invloed van spoel L201 op PC-200 kan op elke band weer anders zijn, vooral op het uitgangsvermogen bij 10, 15, en 20 m. Zet de mode schakelaar op CW, de bandschakelaar op 21 en de schuifschakelaar op NORM. SB. Draai de MIC. GAIN op maximum en lees het vermogen af op uw dummy load of op de meter van uw set. Draai de MIC. GAIN zover terug dat de output net terugvalt van maximum. Regel nu de kern van L201 af op maximum output.

Omdat de output van de VFO op elke band anders is, zal de rest draaggolf niet overal gelijk zijn.

Voor het afregelen maakte ik een trimsleutel (fig») van een kunststof staafje van ongeveer 2 cm. Tussen duim en wijsvinger werd met wat gepriegel aan de kern van L103 gedraaid.

Het afregelen van de "transmitter input filters" (PC-900) moet eigenlijk met een spectrumanalysator gedaan worden. Zelf deed ik het door te zorgen dat aan de bandgrenzen het zendvermogen iets terug viel. Bij print PC-900A ontbreekt het bandfilter voor de 10 m band want dat zit bij mijn Atlas-210 op het chassis ("PC-900A") gemonteerd tussen het kristalfilter en PC-900A. In een later stadium werd een afregeling herhaald met behulp van een spectrumanalysator en het bleek dat de voorgaande methode goed bruikbaar was.

Het 10 m bandfilter was aanwezig op print PC-900B van een Atlas-210x. Toegang tot beide printen voor het afregelen van de bandfilters heeft men door het tijdelijk aanbrengen van een haakse verloop connector om print PC-100 of PC-120 90° om te klappen. Dat had ik niet en daarom werd met een chirurgie tang als trimsleutel de klus voorzichtig geklaard.

De ruststroom van mijn PA's werden met ingedrukte PTT ingesteld door het totale verbruik van de set zonder verlichting met R515 af te regelen op een stroom van 800 mA.

De fabrikant stelde dat het uitgangsvermogen 25% kan afwijken. Sommige sets leveren 80 W terwijl anderen er 100 W uit gooien. Dat zijn normale toleranties van de eindtransistors en de meeste apparaten zouden ongeveer 90 W kunnen leveren. Het verschil in output komt waarschijnlijk ook omdat er door de fabrikant voor Q504 en Q505 transistors gemonteerd waren van het type: CTC 2545, CTC A50-12, CTC S70-12 of MOTOROLA SRF3795!

De versterkers die hier de revue gepasseerd zijn, waren uitgerust met genoemde types zodat daar ervaring mee opgedaan kon worden. Om hier een optimaal resultaat te behalen werd er met diverse versterkers geëxperimenteerd en van een paar zijn de veranderingen met het behaalde vermogen per band in de schema's weergegeven.

Bij twee sets van het type 215x ging de eindtrap op 160 m oscilleren als een antenne werd aangesloten en de PTT schakelaar ingedrukt werd. De versterking op die band was kennelijk te hoog en dat werd mede getemperd door een extra terugkoppelwinding op T502 en het toevoegen van twee weerstanden.

Als Q503 (RCA 40446) het begeeft, heeft men een probleem want het vervangen door een ander type gaat ten koste van het zendvermogen boven ongeveer 20 MHz. Verder in dit artikel komen experimenten en testen met andere transistors voor Q503, Q504 en Q505 aan bod.

De collectorstroom wordt gemeten door het circuit dat bestaat uit L505, R516 en R517. Omdat R516 (330 Ω) een te kleine waarde heeft slaat de meter bij een aantal sets ongeveer 30 % teveel uit. Het bleek dat met R516 = 910 Ω (fig») de meter gecorrigeerd was. Als u beschermingsdiodes over de meter aanbrengt, ontkoppel die dan goed want anders is de schaal niet kloppend te krijgen.

He laatste deel van dit artikel gaat over experimenten met andere transistors.

Bij veel eigenaren, vooral in de USA, hadden de transistors Q504 en Q505 in de eindtrap geen lang leven. Dat kwam naar mijn mening door het te kleine koelblok. Bij kamertemperatuur wordt dat al behoorlijk warm tijdens een lang QSO. Het setje werd veel mobiel gebruikt bij zomerse omstandigheden in een opgewarmde auto met ook nog een flink opgedraaide microfoon versterking. Daarmee nam de gemiddelde belasting toe bij toch al een hoge temperatuur en dat was teveel voor de transistors. Gebruik in vergelijkbare omstandigheden beslist een ventilator om uw dure halfgeleiders heel te houden.

De kast met koellichaam van de versterker is van zwart geanodiseerd aluminium en dat heeft goed isolerende eigenschappen. Daarom is de minpool van de voeding uitsluitend via de bevestigingsschroeven met de PA verbonden. Samen met de toch al dunne pluspool draad vindt er een behoorlijke spanningsval plaats. Het zou mij niets verbazen als het soms spontaan oscilleren van de versterker mede veroorzaakt werd door deze slechte verbinding. Het is mogelijk dat de gelijkstroom geheel of gedeeltelijk gaat via de mantels van de coaxkabels aan de in en uitgang. Zo ontstaan ongewenste retourstromen. Een betere verbinding ontstaat door een dikke draad te monteren van het midden (emitter) van beide eindtransistors via een al aanwezig gat naar de soldeerlip van de minpool aansluiting aan de binnenkant van de kast.

Nog beter is om van het deksel over de transistor eindversterker (PC-500) de zwarte geanodiseerde laag gedeeltelijk te verwijderen met bij voorbeeld schuurpapier. Maak aan de binnenkant ook de vier plekken blank waar het koelblok vastgeschroefd zit aan het deksel.

De microfoonversterker was kennelijk ontworpen voor kapsels met een hoge impedantie want aan de microfooningang zit een ontkoppelde 47 kΩ serieweerstand gevolgd door een emittervolger Q202A (CA3068) op print PC-200. De versterking is aan de krappe kant voor microfoons met een impedantie van 200–1000 Ω. Met een Heil nr. 4 & 5 moet hier de MIC. GAIN op ten minste kwart over negen staan om een behoorlijke uitsturing te verkrijgen.

Omdat de 17 m band vrijwel dagelijks open is en de 10 m door mij zelden gebruikt wordt, werd onderzocht of het veranderen mogelijk en uitvoerbaar was.

Als men het VFO schema voor 40 m nader bekijkt, blijkt dat het bereik ook voor 17 m geschikt is.

Immers 12.520 – 13.020 (VFO 40 m) + 5.250 (IF) = 17.770 – 18.270 MHz zodat het aan ons toegewezen segment 18.068 – 18.168 MHz ruim aanwezig is. Na een desbetreffende test en afregeling bleek het wijzigen gemakkelijk uitvoerbaar te zijn. In het VFO compartiment wordt van schakeldek A het contact van 28 MHz naar L403 verbroken en doorverbonden met contact 7 MHz. Bij schakeldek B aan contact 28 MHz zijn (in mijn set) 2 × 4.7 pF (C414) in serie geschakeld. Sluit een van de twee kort zodat alleen 4.7 pF parallel staat aan C415. Met deze modificatie kan met de 10 m VFO trimmer C415 zodanig getrimd worden dat 18.000 MHz overeenkomt met nul aan het begin van de schaal. Met de bandschakelaar in de stand 28.4 wordt het VFO bereik 12.750 - 13.250 MHz en de transceiver kan dan werken van 18.000 – 18.500 MHz, op de schaal 0 tot 500.

Met de signaalgenerator als zender kon nu de 17 m band gehoord worden ondanks dat er ontvangen werd met 10 m kring op PC800 (receiver input circuit). Bij zenden werd via een verzwakker de antenne uitgang op een ontvanger aangesloten en hoewel de PC900 (transmitter input circuit) en PC1000/1020 (low pass filter) ook niet op 17 m afgestemd waren, was die band ook waar te nemen. Dat waren hoopvolle redenen om verder te gaan.

Toen de ontvanger ingangskringen van 10, 15 en 20 m op de grootte van de spoelen en parallel capaciteiten met elkaar vergeleken werden, verwachtte ik dat met 47 pF parallel aan C814 en C815 de 10 m de ingangskringen aardig in de buurt van 18 MHz getrokken kon worden. Er waren hier alleen 2 × 56 pf voorradig. Dat bleek, na een tijdelijke montage en het draaien aan de kernen, tot dezelfde S meter aanwijzig te leiden als de andere banden (S9 = 50 µV). Met alleen C814 = 100 pF en C815 = 100 pF zal het ook wel in orde zijn. Let op de drie aanwezige soldeerpunten waar u zonder het verwijderen van de print, toch het een en ander kan uitproberen.

Om veel werk te omzeilen heb ik bij de definitieve montage het printje op zijn plaats gelaten en de aanwezige soldeerpunten gebruikt om alles te monteren. Één poot van C815 werd als aardpunt gebruikt. Beide ferriet kernen werden bij ± 18.110 MHz afgeregeld op maximale S meter uitslag.

Ook het input filter van de zender werd onderzocht en er zaten 24 windingen op de 15 m en 20 m ringkernen. De 10 m spoelen hadden maar 16 windingen. Daarom werden voor 17 m beide ringkernen van de 10 m band over gewikkeld met 24 windingen met een tap op 4 windingen. Na inbouwen en afregelen op ± 18.110 MHz van beide kringen, kon al 100 W uitgangsvermogen geproduceerd worden via het 10 m low pass filter achter de transistor eindtrap. Snel werden een paar verbindingen gemaakt en beide stations, een Fransman en een Maltees, gaven goede rapporten.

Het (LPF) van de transistor eindversterker zit verborgen achter het kastje met het koelblok. Als dat verwijderd wordt kan men bij schakeldek E van de bandschakelaar. Voor de 17 m band zou men het low pass filter (LPF) van 10 m kunnen aanpassen. Dat is nogal een klus en het kan ook anders. Wij gebruiken gewoon het LPF van 15 m ook voor 17 m. Van het schakeldek E worden de draden naar het 10 m filter los gemaakt. Daarna soldeert men draadeinden van de 10 m contacten (fig») naar de 15 m contacten.

Ten slotte werden alle veranderingen definitief en netjes aangebracht en nu werkt mijn ATLAS-210x goed op 17 m. Het uitgangsvermogen is een ruime 100 W.

Er wordt nog overwogen om een 7 MHz sperkring ergens in het ontvangerdeel aan te brengen.

Eigenlijk was het plan om het 10 m gedeelte op te offeren voor een wijziging naar de 160 m band, maar dat leek een te complexe operatie. Achteraf gezien was dat net zo moeilijk of gemakkelijk als de ombouw naar 17 m. Voor het geval u 160 m erbij wil hebben denk ik dat de VFO gewijzigd moet worden volgens (fig») de tekening hiernaast. Het is een niet getest ontwerp dat gebaseerd is op mijn ervaring met de 17 m wijziging.

De mate van begrenzing wordt bepaald door met potmeter P de sterkte van het microfoonsignaal in te stellen. Draai dat niet te ver op, want u heeft al snel teveel begrenzing dat afbreuk doet aan de verstaanbaarheid. Als u steeds met dezelfde microfoon werkt, kan dat eenmalig gedaan worden. Ga daarna met R5 als volgt te werk: fluit in de microfoon zodat er maximaal vermogen uit de set komt en regel dan het niveau terug zodat het maximum net niet bereikt wordt. Als u een scoop heeft kunt u zelf zien tot hoever u kunt gaan zonder de set te oversturen.

Het aanbrengen van de schakeling is eenvoudig, er hoeft niets aan een van de printplaten veranderd te worden. Maak bij de frontplaat een draad los aan de top van potmeter R5 (MIC.GAIN). Dat punt is gemakkelijk te herkennen want weerstand R6 zit daar ook aan. De draad moet nu naar de top van de potmeter (P) aan de ingang van de processor. De uitgang daarvan wordt verbonden met de top van R5. Dat is alles! Gebruik bij voorkeur afgeschermd draad voor de montage van en naar de processor.

Een TBA120A of SN76660 worden (denk ik) niet meer gemaakt, maar het blijkt dat zij nog steeds nieuw (oude voorraad) te koop aangeboden worden. 

Bij al mijn vroegere experimenten met een P8000 werd een ingangsimpedantie van 50 Ω bereikt met een lagere drainstroom (15-25 mA) dan meestal in veel publicaties werd aanbevolen. In deze schakeling heeft mijn P8002 een Id = 22 mA door een 27 Ω weerstand in de source.

Met een losgekoppelde 10 nF werd de SWR gemeten. Tot ongeveer 28 MHz was de input SWR = 1.2 en daarboven SWR < 1.5. De mixer ziet daarom een impedantie die een waarde van 50 Ω goed benadert. De trafo in de drain heeft 2 Χ 10 windingen getwist draad. Het is geen rode T50-2 ringkern van Amidon, maar een type van onbekende herkomst uit mijn rommelbak.

Behalve de nu volgende veranderingen werden er ook modificaties in een Atlas-210 aangebracht die eerder in dit artikel vermeld zijn.

Mijn Atlas-210 uit de USA was kennelijk niet voor Europa bestemd want het 80- en 10 m segment loopt respectievelijk van 3.7–4.05 MHz en 28.4–29.1 MHz. De schaal gaat van 28.4–29.1 en van 0–350 zodat 15 m maar tot 21.350 MHz gaat. Met de laatste twee beperkingen kan ik leven, maar het 80 m bereik is niet voldoende voor ons frequentiegebied. De bandcorrectie trimmer op 80 m kon het bandsegment slechts maximaal 50 kHz opschuiven. Na enige probeersels met extra parallelcapaciteit bleek dat voor een correcte schaalaanwijzing er beter met zelfinductie geëxperimenteerd kon worden. Het eindresultaat ziet u hiernaast (fig»). Van de bandschakelaar werd het oorspronkelijke spoeltje naar print PC400 (VFO) vervangen door een spoel (~ 0.5 µH) met 11 windingen van 0.6 mm draad dat eerst gewikkeld werd op een 4 mm boortje. Het spoeltje wordt geschakeld met de derde aftakking gerekend van de top van L403. De ingangskringen van de ontvanger (PC900) moeten opnieuw in het midden van de band (3.650 MHz) afgeregeld worden.

Verder in dit artikel wordt de AGC nog meer verbeterd door een dubbelfase gelijkrichting

De insteekprint PC-200C heeft aanmerkelijke veranderingen ondergaan ten opzichte van type PC-200A. De schakeling werkt goed en daarom heb ik er niets aan veranderd. U kunt eventueel uw "verouderde" type moderniseren. Merk op dat er veel gewijzigd is rond de aansluitpennen 11, 13, 16 en 17. Verder is het invoegen van de extra componenten niet echt een probleem. Alleen L201 (en C207) kunt u niet vervangen omdat het op PC-200C een type is met een blauwe kern. De sperkring naar pen 9 is afgestemd op 5220 kHz.

In het begin werden experimenten gedaan met een Atlas-215x en Atlas-210. Toen de laatste binnen was knapte de ontvangst al op door alleen maar op print PC300 een zenerdiode van pin7 (Q301B) naar aarde aan te brengen. Op de site van G3VXM wordt een type van 5.1 V aanbevolen, maar dat was veel te weinig want de S meter kwam bij sterke zenders niet verder dan S9 + 6dB en SSB modulatie klonk dan vervormd. De opgewekte AGC spanning in Q301B werd op pin 7 te sterk begrensd door de lage waarde van de diode. Daarom werd een hogere spanning gekozen door een 5.6 V diode in serie te schakelen met een 1N4148 diode. Één diode van ongeveer 6.2 V is ook goed.

Tot slot kwamen de hiernaast getoonde (3de, 4de) ontwerpen tot stand. Dat ging niet vanzelf omdat bijna alles in deze transceiver voor zowel zenden als ontvangen werkt. Dat is slim maar soms hinderlijk want als er ergens iets veranderd wordt, heeft dat ook effect op een ander deel van de schakeling. Weerstand R315 op PC300 was zeer bepalend voor het resultaat. Bij een gelijktijdige vergelijking van hetzelfde signaal leek de aanwijzing van de S meter nu veel op dat van mijn Ten Tec Corsair II transceiver. De wijzer begon weer bij nul en had ook een uitslag bij een zwak signaal. Bij S7 en meer leek het bijna op een echte S meter. Het zenuwachtige gedrag van de wijzer kan gedempt worden door een condensator van 470 µF direct op de aansluitlippen van de meter te solderen. LA8AK werkte bij zijn leven ook aan een S meter schakeling. Zijn modificatie gaf geen aanmerkelijke verbetering toen het hier getest werd. Dit onder voorbehoud omdat bij een controle gebleken is dat een aantal stappen van de verzwakker in mijn signaalgenerator niet goed waren. Deze modificaties zijn inmiddels achterhaald door de eerder genoemde veranderingen.

Omdat hier de afregelfrequenties van de draaggolf in eerste instantie onbekend waren werd met deze methode begonnen. Na vele afregelpogingen werd een modulatiekwaliteit verkregen die door bevriende stations als natuurlijk werd beoordeeld. Daarna werd met een ontvanger "gemeten" en zij bleken nog geen 100 Hz af te wijken van de eerder genoemde frequenties. Ervan uitgaand dat ronde getallen correct waren, werd de set afgeregeld met 5520 en 5523 kHz. U kunt uw modulatie optimaliseren door te experimenteren met 5522.7–5523.3 kHz. Op het IF filter staat 5.52–2.70 en dat bleek dan: middenfrequentie 5521.40 kHz en bandbreedte 2.7 kHz te zijn.

Ter informatie worden hier originele schema's van twee eindversterkers getoond. Voor zover ik mij kan herinneren was, afgezien van het printontwerp, het PC-520 model vrijwel hetzelfde als een PC-500D. In tegenstelling tot het PC-500A type, heeft een PC-500D door Q507 een extra beveiliging tegen een slechte SWR.

De fabrikant ontdekte dat ook en in latere versies werd de vaste condensator C505 (270 pF) vervangen door een trimmer. Later vond ik op internet een servicebericht over condensator C505. De fabrikant schreef dat het uitgangsvermogen 25% kan afwijken door spreiding in de eigenschappen van de eindtransistors. Sommige sets leveren 80 W terwijl anderen er 100 W uit gooien en het zendvermogen is kennelijk ook afhankelijk van C505. Door de onderlinge spreiding van onderdelen kon het eindtrapje wel eens oscilleren door teveel versterking op de lagere banden. Door C505 te veranderen was dat te verhelpen. Wordt R509 teveel ontkoppeld, dan kan de versterker oscilleren als er een antenne in plaats van een dummy load wordt aangesloten.

Mijn ervaring is dat het oscilleren ook al eens voorkomt met de bereikschakelaar op TRANS. DE S-meter wijst dan een hogere SWR aan. Vaak gebeurt dat instabiele gedrag ongemerkt en dat zal wel de reden geweest zijn dat bij veel van deze versterkers Q504 en Q505 de geest gaven. Het uitgangsvermogen op de andere banden neemt ook toe met een grotere waarde van C505. Als u meer vermogen op genoemde banden wenst, doe dat dan niet zonder een extra tegenkoppeling. Dat kan door het aanbrengen van één winding op T502 met naar elke collector (Q504, Q505) een 100 Ω weerstand. De stabiliteit van de versterker wordt beter en het uitgangsvermogen op 80 m wordt beperkt. De verkregen output van deze PC-500D hoeft niet representatief te zijn. Het in bovenstaande tabel bereikte resultaat werd behaald met C505 = 270 pF + 270 pF , maar uw versterker geeft mogelijk een nog beter resultaat op het bereik boven de 80 m band.

Als het koelblok met een ventilator gekoeld wordt, kunnen de originele Q504 en Q505 heel wat hebben. Tijdens mijn testen kon het langdurig geven van een draaggolf niet voorkomen worden, maar de ventilator heeft de transistors gespaard! Is het aan te bevelen om in een warme omgeving zoals een auto in de zon de versterker met een ventilator te koelen.

Uw versterker is beter beveiligd als u per band de ALC zodanig instelt, dat draaiend aan de ALC potmeter, het maximale vermogen per band net iets terugloopt.

Twee 2SC2879 zitten in de eindtrap van een Kenwood TS50S HF transceiver en het type komt veel voor in HF lineairs en andere transceivers. Eeen TS-50 heb ik al 16 jaar en het apparaat wordt veelvuldig gebruikt voor proeven met antennes, antennetuners, dummy loads en HF lineaire versterkers. Ondanks al mijn verkeerde handelingen en montagefouten tijdens het testen hebben deze transistors alles nog steeds overleefd. Dat gaf mij de overtuiging dat zij mogelijk goede vervangers zijn van beide eindtransistors (Q504, Q505). Bovendien zijn 2SC2879's goedkoper dan oudere typen transistors die op internet als modificatie voor een Atlas worden aanbevolen. Eigenschappen: collector dissipatie 175 W/25°, levert 100 W op 10 m met 12.5 V voedingsspanning bij een minimum versterking van 13 dB!

Pas in juli 2006 ontdekte ik al surfend dat een Motorola MRF453 (niet een MRF453A) een vervanger kan zijn van de CTC 2545, CTC A50-12 of CTC S70-12 die in eindtrapjes van een Atlas voorkomen.

Als u weinig ervaring heeft met transistor eindversterkers dan raad ik u, gezien mijn ervaring opgedaan met 2 × 2SC2879, eigenlijk af om deze transistors in een Atlas versterker te plaatsen. Zonder de door mij aangebrachte tegenkoppelingen was het eindtrapje moeilijk stil te krijgen. Het lijkt het mij vooralsnog verstandiger om een van de originele types te verwerven of een ouder type transistor (misschien MRF453?) te monteren.

Goede vervangers zijn mogelijk: ASI type HF75-12, een Class AB & C HF Power Amplifier gespecificeerd als vervanger voor MRF454 & SD1405. Dissipatie 270 W/25°, bestand tegen een SWR = 20, levert 75 W op 10 m met 12.5 V voedingsspanning. Hetzelfde merk levert ook HF50-12F en HF100-12 maar zij zijn als klasse C getypeerd. Andere duurdere types die eventueel in aanmerking komen zijn: NTE317 en 2SC2290. Klasse C transistors kunnen vaak goed lineair werken als er voldoende ruststroom ingesteld wordt. Een SD1446 van SGS-Thomson komt veel voor in versterkers voor de CB band.

Omdat de vermelde transistors een stootje kunnen verdragen zijn zij in de tabel opgenomen, maar dat wil niet zeggen dat andere typen ongeschikt zouden zijn voor een Atlas set.

Bij wijze van experiment werden in eerste instantie de eindtransistors van een Atlas-215x vervangen om de versterker wat robuuster te maken. Gelukkig konden 2SC2879's zonder aanpassingen in plaats van de originele CTC CD2545 gemonteerd worden en was er nog maar net ruimte over voor de grotere uitgangstrafo T503. Van de laatste werd van de boven en onderkant een paar millimeter afgeslepen omdat er te weinig ruimte was tussen print en kast. Na montage in de Atlas-215x werd een voorlopige outputmeting gedaan. Later werden ook in een Atlas-210 2SC2879's geplaatst. Links een Atlas-210 met 2 × 2SC2879 en de originele breedband trafo's en rechts een Atlas-215x met 2 × 2SC2879 en groter formaat uitgangstransformator. Beide uitgangstrafo's werden voorzien van 4 secundaire windingen.

Het uitgangsvermogen was een verrassing want bij 12 V was het al veel en het werd 200 W bij 13.8 V! Dat komt omdat moderne HF transistors een hogere versterkingsfactor hebben dan de oudere typen. Er was echter flattopping bij SSB met meer dan 125 W uitgangsvermogen. Verder bleek dat op sommige banden een vorm van terugwerking optrad als de transceiver aan een antenne gekoppeld werd omdat vermoedelijk de nieuwe transistors te veel versterkten. Daarom (fig») werd een tegenkoppeling aangebracht van collector naar emitter. Met die maatregel waren beide verschijnselen verholpen en bij een voedingsspanning van 13.8 V kwam het uitgangsvermogen tot een niveau zoals dat in de tabel is weergegeven. En versterker met 2 × 2CS2879 kan volgens de specificaties 200 W leveren. Met maximaal 150 W bij 13.8 V/15 A is een Atlas over gedimensioneerd en daarom werd het daarbij gelaten. Eventueel is het vermogen met ALC terug te regelen tot ongeveer 50 W. Ook kan het vermogen beperkt worden tot ongeveer 100 W door bij de laatste stuurtransistor (Q503, 40582) één van de emitter weerstanden (1.1 Ω) los te solderen.

Toen PC200A en PC300B afgeregeld waren, werd het uitgangsvermogen vastgesteld. In de tabel is te zien dat met een 1.5 V lagere voedingspanning de output met ongeveer 50% afneemt! Als u met een losse accu werkt zit u al gauw aan de opgegeven belaste voedingsspanning van 12 V. Het maximale stroomverbruik is dan 10 A en dan kunt u behoorlijk lang van zo'n voeding gebruik maken. Opgemerkt dient te worden dat de zender input tuning circuits (PC900A) nog niet waren afgeregeld. In dit setje werd dat nog uitgerust met vier afstembare bandfilters voor 15, 20, 40 en 80 m op de print. Die kringen kunnen alleen verstemd worden als de naastgelegen steekkaart PC100 met een haakse (speciale) plug uitgerust wordt. Naast PC900 zit op het chassis een toegankelijk bandfilter voor de 10 m band dat wel afgeregeld werd.

De CD2545 eindtransistors zijn goed bestand gebleken tegen een foutieve aanpassing of het ontbreken van een belasting. Waar zij niet goed tegen kunnen is een te groot stuurvermogen.

Door allerlei (langdurige) experimenten met het eindtrapje werd toch een CD2545 beschadigd want het uitgangsvermogen werd ongeveer 20% minder. Één van beide transistors werd duidelijk warmer en dat bleek ook de schuldige te zijn. Het oorspronkelijke plan om de "oude" transistors te vervangen door 2SC2879 werd uitgevoerd en het uitgangsvermogen is in de voorgaande tabel te zien. Hier werd een eerdere tegenkoppeling toegepast en dat systeem geniet mijn voorkeur.

 Een extra draad («fig) door alle ringkernen (T502) is één winding en vormt met beide 47 Ω/2–3 W weerstanden een tegenkoppeling van collector naar basis. Deze grijze draad ziet u op de foto uiterst rechts boven de windingen met blauw draad. Van belang is dat de twee weerstanden van 4.7 Ω die beide deel uitmaken van het ruststroomcircuit, parallel gemonteerd zijn of worden aan de basissen van de transistors. Op diverse PC500/520 printen zijn zij niet altijd door de fabrikant op dezelfde plek gemonteerd.

Verder werden in plaats van twee secundaire windingen op T501 voor een betere aanpassing drie windingen aangebracht en voor de zekerheid tijdens het experimenteren de eerste voorversterker Q501 vervangen door een 2N3866.

Het is een kleine moeite om 200 W output te halen op 40 en 80 m door bij voorbeeld de ontkoppeling van de emittor (R509) van Q501 (fig») te vergroten. In mijn Atlas-210 zat alleen een 1000 pF condensator zonder trimmer. Deze ontkoppelcondensator werd zelfs verkleind tot 560 pF om een gelijke output te verkrijgen van ongeveer 100 W op 80, 40, 20 en 15 m.

Het resultaat in de tabel werd verkregen nadat alle zender inputfilters op PC900A werden afgeregeld met behulp van een spectrumanalysator. Met zo'n meetinstrument heeft men voor het afregelen niet beslist een haakse connector nodig voor de ernaast gelegen PC100/120. In tegenstelling tot modernere uitvoeringen van PC900, heeft PC900A per band twee trimmers om de bandfilters correct in te stellen.

Het plan is nog om het volgende met een Atlas-210 te doen:

Of het ervan komt en er plaats voor is moet de praktijk nog uitwijzen, maar u ziet dat een zelfbouwer nog veel aan dit setje kan doen. Dat was ook de reden om het apparaat aan te schaffen. Zodra een project gelukt is, zal dat in dit artikel opgenomen worden.

Inmiddels is gebleken dat gezien de plaatsing van alle componenten in de kast, het erg moeilijk is om ruimte te vinden voor een meer uitgebreide modificatie. Ook is de stabiliteit van VFO in de Atlas-210x sterk verbeterd. Daarom is de VFO stabilisator voorlopig "uitgesteld".